Thời gian gần đây, trong dư luận xã hội nổi lên một số ý kiến trái chiều về việc không nên trồng phượng vĩ cho đô thị Hà Nội. Một lần nữa, câu hỏi “Nên trồng cây xanh nào để phù hợp với Hà Nội?” lại được đặt ra, mặc dù phượng vĩ cũng là một trong những chủng loại cây được Bộ Xây dựng và UBND TP Hà Nội xét duyệt đưa vào danh mục cây đô thị, có yếu tố sinh trưởng và mỹ quan rất phù hợp với Thủ đô.

Hàng trăm cây phượng vĩ mới được trồng trên một số tuyến phố tại Thủ đô Hà Nội.

Để thông tin rõ hơn về độ bền vững của phượng vĩ và yếu tố thích ứng của từng loại cây xanh với đô thị Hà Nội, nhiều chuyên gia đã vào cuộc. TS. Nguyễn Lân Hùng, chuyên gia sinh học – nông nghiệp nhận định: “Rất nhiều người nhầm lẫn giữa lim xẹt (hay còn gọi là muồng) và phượng vĩ do lá nhỏ, bầu giống nhau, dáng cây cũng tương tự. Mà lim xẹt đúng là một loại cây thân yếu, cành giòn, dễ gãy đổ. Còn phượng vĩ rất bền, dẻo dai, tán lan đến đâu rễ lan đến đấy nên cây rất chắc chắn, hạn chế tối đa gãy đổ”.

TS. Hùng cho rằng, nhiều người dân chưa hiểu đúng sự việc. Thực tế, từ thời Pháp thuộc, người Pháp đã trồng phượng vĩ trên các dải phân cách giữa của một số tuyến đường của Hà Nội như: Kim Mã, Giảng Võ, Nguyễn Tri Phương… Cây đã tồn tại đến ngày nay, qua kiểm chứng thực tế, tuyệt đối phù hợp với đô thị Hà Nội.

Và môt trong những chuyên gia về cây xanh, PGS.TS Ngô Quang Đê, nguyên Trưởng khoa Lâm sinh (Trường ĐH Lâm nghiệp), người từng có nhiều công trình nghiên cứu và áp dụng trong thực tế gần đây về cây trồng đô thị tại Hà Nội cũng có câu trả lời tương tự.

Trước đây, đô thị Hà Nội trồng chủ yếu cây xà cừ từ thời Pháp. Từ 1960 trở lại đây, ở Hà Nội cũng không trồng xà cừ nữa. Cùng là xà cừ đại thụ, nhưng trồng ở các tỉnh khác, mà tiêu biểu như ở Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc) thì khác, bởi Hà Nội không có không gian cho bộ rễ xà cừ phát triển.

Đặc trưng Hà Nội là không gian vỉa hè quá hẹp, nhà cửa san sát ngay bên cạnh cây xanh, trong khi xà cừ gốc và rễ lại quá lớn, tán rất nặng. Vì vậy mùa mưa bão thường gãy đổ, gây ra nhiều vụ tai nạn như chúng ta đã biết.

Để đảm bảo an toàn, trước mùa mưa bão, người ta buộc phải chặt cành một cách không theo quy trình tạo tán, vì vậy nhiều cây xà cừ ở Hà Nội cũng không còn đảm bảo tán che mát. Nhiều cây xà cừ quá lớn, có nguy cơ mất an toàn, không đảm bảo khả năng làm cảnh quan nữa. Để thay thế cây khác phù hợp hơn, cần phải có những nghiên cứu chuyên sâu mới tìm được cây xanh phù hợp và thích ứng nhất.

Ông Đê phân tích: Nhiều ý kiến lựa chọn cây keo, tuy nhiên đối với cây keo, khả năng tạo tán khá nhưng tuổi thọ lại quá ngắn, chỉ khoảng 20 năm nên cũng có thể từng bước thay thế bằng cây khác. Cây cảnh quan đô thị ngoài các yếu tố tạo tán, còn phải đảm bảo tuổi thọ dài, bởi không phải lúc nào cũng có thể chặt đi trồng lại được.

Bên cạnh đó, để trồng lên một hàng cây không hề đơn giản, và phải đảm bảo thực hiện đầy đủ quy trình một cách chặt chẽ, bài bản. Từ việc phải khảo sát, vẽ sơ họa, báo cáo Thành ủy, UBND TP, được phê duyệt rồi mới thực hiện ươm, trồng trên thực địa.

Hạng mục trồng phượng vĩ trên dải phân cách giữa một số tuyến đường nằm trong chương trình mục tiêu trồng một triệu cây xanh cho Hà Nội; phấn đấu đến năm 2020 sẽ tăng tỷ lệ cây xanh của Thủ đô từ 7m2/người lên 9m2/người.

Hiện đã có hơn 300 cây phượng vĩ được trồng trên dải phân cách giữa các tuyến đường: Xã Đàn, Đại Cồ Việt, Giải Phóng, Trần Khát Chân… Các cây đều giãn cách nhau từ 5 – 7m, đúng theo quy chuẩn kỹ thuật.

Mỗi gốc cây, trong quá trình “hạ thổ”, nếu vướng công trình ngầm đều được tính toán xê dịch hợp lý, đảm bảo không gây ảnh hưởng đến cáp, ống hay bất kỳ chi tiết kỹ thuật nào.

Trước đây, do thiếu điều kiện vật chất, trang thiết bị, cây xanh thường chỉ được cắt tỉa trước khi bước vào mùa mưa bão. Nay, lực lượng chăm sóc cây xanh đã có thể cắt sửa tán, tỉa lá tạo vẻ đẹp đồng đều và đảm bảo an toàn cho cây xanh cũng như ngăn ngừa sớm các nguy cơ gãy đổ cây do tự nhiên.

Để hiến kế cho việc Hà Nội nên trồng những cây gì? PGS.TS Ngô Quang Đê cho rằng: Tất cả những cây đã trồng thành công tại Hà Nội như sấu, muồng, bằng lăng… đều có thể trồng tiếp.

Tuy nhiên, cần phải tiếp tục nghiên cứu bổ sung thêm các loại cây mới để đảm bảo đa dạng sinh học và phát triển sinh thái bền vững…. Bởi những lẽ đó, phượng vĩ được coi là cây xanh đảm bảo yếu tố mỹ quan và phù hợp nhất.

Ông phân tích: Đối với Hà Nội thì trồng cây gì, kể cả cây mới hay cây cũ đều phải trồng thử nghiệm trước, chưa nên đưa vào trồng ồ ạt.

Vì sao ông cho rằng không nên trồng ồ ạt một loại cây nào đó? – Điều kiện khí hậu, thời tiết, đất đai, nguồn nước… tại Hà Nội đã thay đổi rất nhiều. Chẳng hạn như trước đây, cây sao đen trồng ở Hà Nội cây nào là thành công cây đó, nhưng bây giờ cây này trồng không thể sống được nữa… Ngay cả những cây đã trồng thành công trước đây như sấu, bằng lăng, dổi… bây giờ trồng mới chưa chắc đã sống được. Vì vậy, muốn trồng số lượng lớn tại Hà Nội cũng phải trồng thử nghiệm, không nên vội vàng trồng đại trà ngay bởi rủi ro rất lớn.

Xét về mặt đa dạng sinh học, cơ cấu các loài cây cảnh quan ở Hà Nội còn quá đơn điệu, mặc dù theo thống kê trên địa bàn thành phố hiện có hơn 100 loài khác nhau, nhưng cơ bản chỉ có khoảng 25 loài chiếm tỉ lệ áp đảo.

Quan điểm của GS Ngô Quang Đê là không nên trồng đại trà một loại cây nào đó, mà phải trồng thật đa dạng nhiều loài khác nhau mới đảm bảo bền vững được. Phượng vĩ là giống cây có nhiều khả năng thích ứng với điều kiện cụ thể của đô thị Hà Nội trong thời điểm này. Đó là yếu tố chịu được điều kiện đất đai, thời tiết đặc thù tại Hà Nội; chống chịu được gió bão; hình dáng đẹp, tán có hình khối vừa tạo dáng vừa che bóng được; hoa – quả có mùi thơm thì tốt, hay ít nhất phải không độc, không gây ô nhiễm; cây phải ít sâu bệnh…

Về mặt kỹ thuật, cần hết sức lưu ý đến vấn đề ô nhiễm đất trước khi trồng. Tại các vị trí trồng phải xem xét kỹ xem có bị ô nhiễm xăng, dầu, chất thải công nghiệp độc hại nào không. Nếu có thì phải tuyệt đối đào hố bỏ đi khoảng 1-2 mét khối và thay bằng đất mới đảm bảo tiêu chuẩn.

Qua đó cho thấy việc lựa chọn một giống cây xanh phù hợp với điều kiện đặc thù của từng đô thị cần phải có thời gian nghiên cứu cụ thể. Vì vậy, qua đánh giá và phân tích của các chuyên gia cây xanh thì ở thời điểm hiện tại phượng vĩ vẫn là lựa chọn tốt nhất cho đô thị Hà Nội.